Müsəlman ölkələrində demokratiya mümkündürmü?

DEMOKRATİYA MÜSƏLMAN ÜÇÜN DEYİL?

Müsəlman cəmiyyətlərində demokratiya mümkündürmü? Niyə müsəlmanların çoxluqda yaşadığı cəmiyyətlərdə demokratiya və insan haqlarının müdafiəsi ilə bağlı problemlər yaşanır?

İranda baş verən son olaylardan sonra Qərb mediası iddia eləyir ki, müsəlman cəmiyyətlərində demokratiya ancaq birdəfəlik olur. Bircə dəfə işləyir. Xalq arasında yetərincə populyarlıq qazana bilən islamçıları hakimiyyətə gətirmək üçün. Hakimiyyətə gələndən sonra isə, bu cür qüvvələr tezliklə populyarlığını itirir. Və hakimiyyətdə uzun müddət qala bilmək üçün elə özlərini hakimiyyətə gətirən demokratiyanı boğurlar.

Azadlıq Radiosu və İnternyus Azərbaycanın birgə layihəsi - “İslam və demokratiya” verilişində bu iddalar araşdırılır.

MÜSƏLMANLARIN QEYRİ-DEMOKRATİK QURULUŞLARDA YAŞAMASININ İSLAMA DƏXLİ YOXDUR

“İnkişafa Baxış” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Niyaz Qaraöynəli hesab edir ki, müsəlman dövlətlərində demokratiya ilə bağlı problemlərin İslamla birbaşa əlaqəsi yoxdur.

“Bu, əsasən həmin coğrafi ərazilərin tarixi, vaxtilə o ərazilərdə müstəmləkəçilik meyllərinin güclü olması ilə əlaqəlidir. Məsələn, Əfqanıstana məhz SSRİ-nin müdaxiləsindən sonra orada islamçıların köməyinə ehtiyac yarandı. Qərb dövlətləri özləri müəyyən məqsədlər üçün radikal, siyasi islamçı təşkilatlar yaratdılar. məqsədlərinə çatandan sonra isə, bu təşkilatlar nəzarətsiz qaldı və özlərinə qarşı çevrildi".

İSTƏNİLƏN DİNİ SİYASƏTƏ QATANDA PROBLEMLƏR YARANIR, ONU DA YIXIRLAR DİNİN BOYNUNA

Amma ekspert bildirir ki, bu cür ölkələrdə İslamın birbaşa olmasa da, demokratik məsələlərə müəyyən qədər təsiri olur.

“Xüsusilə də din siyasətə qarışanda. Çünki istənilən din özünü mütləq həqiqətin təmsilçisi hesab edir. Burada alternativ fikirlərə münasibətdə bəzi problemlər yaşanır. Həm də dində ayrı-ayrı siyasi, sosial məsələlərdə subyektivliyə böyük meyllər olur. Hər bir kəs dinin bayrağı altında gizlənib öz maraqlarını irəli sürə bilir. Bu da cəmiyyətdə fəsadlar, qarşıdurmalar yaradır”.

ƏSLİNDƏ İSLAMDA OLAN DEMOKRATİYA HEÇ BİR KÜTLƏVİ CƏRƏYANDA YOXDUR

“Təbliğ” İslam Xeyriyyə Vəqfinin rəhbəri Seyid Camal Əzimli isə deyir ki, ən böyük demokraqtiya mexanizmi elə İslamın özüdür:

“Bu dinin ən böyük tövsiyyəsi insan haqlarına hörmət etməkdir. Lakin İslamın gətirdiyi dəyərlər cəmiyyətə düzgün aşılanmayanda, meydana başqa qüvvələr çıxır. Belə ölkələrdə hakimiyyətə gələnlərin könlündə əsl İslam sevgisi olmur. Onda da narazılıqlar ortaya çıxır”.

Azərbaycana gəlincə, Seyid Camal düşünmür ki, dövlət həqiqi islamçılardan, həqiqi dinə xidmət göstərən güclərdən çəkinir:

“Sadəcə, Azərbaycan bayrağına bağlı olmayan, İslam adı altında maskalanan, digər dövlətlər tərəfindən maliyyələşən, din adı altında dini dözümsüzlüyü törədən qüvvələri zərərsizləşdirmək istəyirlər. Bunu isə “islamçılardan qorxurlar” kimi qələmə vermək düzgün deyil”.

BƏZİ ÖLKƏLƏRDƏ RADİKAL İSLAMÇILARIN HAKİMİYYƏTƏ GƏLMƏSİNİN QARŞISINI ALMAQ ÜÇÜN DEMOKRATİYA BOĞULUR

Beynəlxalq məsələlər üzrə ekpert Elxan Şahinoğlu deyir ki, adətən müsəlman dövlətlərində radikal islamçı qüvvələrin fəaliyyəti ucbatından demokratik rejim qurmaq mümkün olmur. Ekspert misal kimi Misiri göstərir.

“Burada illərdir demokratik seçki keçirilmir. 30 ildir eyni şəxs hakimiyyətdədir. Amma bunun obyektiv səbəbləri var. Çünki ölkədə demokratik seçki keçirilsə, Taliban və ya Həmasa bənzər təşkilatlar hakimiyyətə gələ bilər. İndi Misirdə “Müsəlman qardaşları” kimi radikal bir qrup ictimaiyyət arasında çox populyardır. Və onun hakimiyyətə gəlmək ehtimalı çox böyükdür”.

E.Şahinoğlu deyir ki, bu təhlükə - radikal qruplaşmaların varlığı ortadan qaldırılmayınca, İslam dövlətlərinin bir çoxunda demokratiyanın tam bərqərar olmasını gözləmək mümkün deyil”.

BU GEDİŞLƏ AZƏRBAYCANDA DA SİYASİ İSLAM YARANA BİLƏR

Azərbaycana gəlincə, ekspert hesab edir ki, burada da islam qüvvələrini hesabdan atmaq olmaz:

“Bizim ölkədə müxalifət partiyaları çox zəifdir. Hakimiyyət müxalifəti zəiflətməklə öz hakimiyyətini uzadır. Amma bu, təhlükəli presedent də yarada bilər. Əgər sivil müxalifət ortadan qaldırılsa, alternativ müxalif qüvvə İslama bağlı qüvvə ola bilər”.