Söz gəzirdi ki, yuxarılarda dəyişiklik gözlənilir.
Həqiqətən, hər dəfə şəhərdə çörək qıtlaşanda, dalınca yenə bir qəmbərqulu çıxırdı.
Həbibi də çörək növbəsində gördüm. Çörək maşını gəlib çıxmasa da, camaat çoxdan növbədə dayanmışdı.
Həbibi görəndə: "Dəlinə şükür, ilahi", - düşündüm. Hərçənd yazıq Həbib bunun üçün heç bir əsas verməmişdi.
"Dəlinə şükür"ün indiki dazbaş, göygöz, kürən Həbibə dəxli-zadı yoxdu, sadəcə, beynimə girənlər Həbibin uşaqlıq-yeniyetməlik payından idi və yeniyetməlik payından qalan bir də bu idi ki, Həbibin dişləri ağarırdı.
Xoş-beş, on beşdən sonra soruşdum kənddə nə var, nə yox? Həbib ciddiləşdi. Məsələ məlumdu.
Yəqin kənddə (lap dəqiqi, qəsəbədə) ölən-itən vardı.
Amma nəyi-nəyi Elçinin ölümünü eşidəcəyimi ağlıma gətirməzdim. Özü də necə ölüm - yeddi güllə vurublar başına.
Həmin gün gecə yarısına qədər götür-qoy elədim: "Görəsən, yeddi güllə dəyən baş nə hala düşər?"
Sonra Lalə zəng vurdu mənə.
Ətraf sakitlik idi, arabir həyətdən itlərin yeksənəq hürüşü gəlirdi. Təzə qəzetləri, xoşuma gələn kitabları tökmüşdüm masanın üstünə, guya hamısını birdən oxuyacaqdım.
Beynimsə bərk məşğuldu: "Görəsən, yeddi güllə dəyən baş nə hala düşər? Görəsən, ikinci güllədən sonrakı atəşlərin nə mənası varmış?
Görəsən, atəşlərarası müddət neçə saniyə olub? Elçin başına dəyən birinci güllədən sonra nələr düşünüb?
Nəsə düşünməyə macal tapıb, ya yox?” Yaxşı yadımdadı, bir dəfə kənddə idim, qapı-bacanı bərk-bərk bağlayıb şıdırğı yazmaqla məşğuldum.
Gözümü vərəqlərdən ayırmırdım, yazdıqca yazırdım. O vaxtlar yaman həvəsli idim, yaman çox yazırdım.
Elə bilirdim, dahiyanə əsərlər yaradıram. Sonra yazmağı seyrəltdim, nəhayət, yazıb-pozmağın daşını atdım.
Çox tez başa düşdüm ki, nə cür yazmaq pisdi, amma nə təhər yazmaq gərək olduğunu hələ də anlamıram.
Nə isə, o şıdırğı yazdığım gecə birdən işıq söndü, otaq zülmətləşdi. Başımı qaldırdım, qaranlıq idi, tavanı döşəmədən seçmək olmurdu və qəfil mənə elə gəldi ki, yer üzündə canlı adında tək-təkcənə qalmışam, üşəndim, qalxıb bayıra yüyürdüm, qapının ağzında nəyəsə toxundum, dizim bərk ağrıdı, lakin ayağımın ağrısı da qəlbimdəki tənhalıq qorxusunu səngidə bilmədi.
Yalnız eşiyə çıxıb Ay-ulduzlarla dolu göyə baxandan sonra toxtadım, o dəm göyə baxanda birinci Ay və ulduzlar mənə canlı adamlar kimi duyumlu göründü.
Əgər Elçin mən tanıdığım adam idisə, hökmən ruhu bədənindən çıxanda, nələrisə gözünün qabağına gətirməli idi. Onun "imkanı" mənim "tənhalıq gecəmdən" dolğun olmuşdu.
O vaxt institutun birinci kursunu bitirib kəndə, yay tətilinə gəlmişdim. Bu arada nüfuzlu bir jurnalda ilk hekayələrim dərc olunmuşdu.
Tanış-biliş çaş-baş qalmışdı, oxuduğum texniki institut hara, yazdığım hara? Barəmdə danışılanlara fikir verən deyiləm, lakin o dəmlər qürrələndiyimi boynuma alıram.
Yay idi, isti idi, ətrafımız bağ-bağat, ağac-uğacın kölgəliyi, otların arasında bomboş qazan, boş butulkalar görünürdü.
Məndim, Elçindi, bir də Əfqan. Adama bir şüşə araq boşaltmışdıq, sərin arağın təsirindən sərinlənmişdik də.
Bəlkə də təkcə araqdan yox, günün sınmasından irəli gəlirdi içimizdəki sərinlik. Əslində çəm halında danışmağa haqqım yoxdu, mən öz payıma belə deməliyəm - içimdəki sərinlik.
Elçinlə Əfqanın içinin isti-soyuq olduğunu deyə bilmərəm. Bircə bunu söyləyə bilərəm ki, bir məhəllədə böyümüşdük.
Onlar bir sinifdə oxumuşdular, məndən iki-üç yaş böyükdülər. İnstituta məndən qabaq girmişdilər.
Əfqan Odessada oxuyurdu, Elçin Bakıda. Onlar da mənim kimi yay tətilinə gəlmişdilər və indi, yeyib-içəndən sonra Əfqan leş olub uzanmışdı saralmış otun üstünə, ağzını açmağa heyi yoxdu.
Elçininsə hələ canında güç-qüvvə qalmışdı, mənə ədəbi nəsihətlər verirdi: "Sən yaxşı yazıçı olacaqsan.
Dilin təmizdi. Çox oxumaq, çox yazmaq lazımdı," - deyirdi. Mən susurdum.Yox, dəmləşib eləməmişdim, amma dilimə içki dəydi, az danışıram, dilimi-ağzımı bağlamaq üçün məni içirtmək lazımdı.
Elçinsə üyüdüb tökürdü: "Axı mənim də ədəbiyyatdan başım çıxır, mən də yazıb-pozuram. Özüm üçün yazıram, heç kəsə göstərmirəm.
İnanmırsan?" Gərək ki, mən: "İnanmıram," - dedim.
Ona görə demədim ki, inanmırdım, sadəçə, bu dəfə da cavab verməsəydim, elə biləcəkdi keflənmişəm. Elçin qızışdı: "Gedərik bizə, verərəm yazımı oxuyarsan".
O gün evə çatan kimi özümü çarpayıya atdım. Hava qaralırdı. Anam məni dilə tutmağa çalışdı ki, yatma, şər qarışanda yatmazlar, bacarmadım.
Gecəyarısı oyandım, dodaqlarım qurumuşdu, ciyərim yanırdı. Şalvarımı geyinib artırmaya çıxdım, göy üzü qaranlıqdan qorxduğum yay gecəsitək Aylı-ulduzlu idi. İçəri girib soyuducudakı suyu başıma çəkdim, həyətə düşdüm, üzümə su vurub yenə artırmaya qalxdım.
Öz otağıma keçib işığı yandırdım, rəfdəki kitablara baxdım. Elçinin dəftəri yadıma düşdü.
Deyəsən, axı mən onun dəftərini götürmüşdüm? Deyəsən yox, dəqiq, götürmüşdüm.
Hə də, qabaqca Elçingilə getdik, mən həyətdə durdum, yorulmuşdum, yuxum gəlirdi, qorxurdum yuxarı çıxsam Elçinin çənəsi qızışa. Həyətdə nümayişkaranə, nəsə qiymətli bir şey etibar eləyirmiş kimi dəftəri mənə verdi. Adicə yaşıl üzlü doxsan altı vərəqlik şagird dəftəri idi.
Dəftəri yan otaqdan, yatdığım çarpayıdan tapıb təzədən kitablarım yığılan otağa qayıtdım.
Dəftəri gözəyarı vərəqləmək istəmirdim. Mən Elçinin ilk oxucusu idim və bu "ilklik" məni sövq eləyirdi ki, özümü yığışdırım, yığıb-yığmalayım. Həm ilklik, həm də yay gecəsinin həzin sakitliyi.
Elçinin dəftəri mənə verməyi o deməkdi ki, bütün ədəbi nəsihətlərinə baxmayaraq, məni bilici hesab eləyir.
Bu inamın qabağına inandırıcı dəlillər qoymaq lazımdı. Masa arxasına keçdim, yanan çilçırağın işığı azmış kimi stolüstü lampanın da düyməsini basdım. Nə dəftərin üstündə, nə içində ad-filan yazılmamışdı.
Elə birbaşa cümlələr başlayırdı:"Atamı lənətə gəlsin, onun zəifliyi anamı fahişə elədi..."
Dəstəyi qaldırmamışdan bildim Lalədi zəng vuran. Bu vaxtlar Lalə zəng eləyirdi mənə.
Elə bizim bir-birimizi yaxından tanımağımız da telefonla olmuşdu. İlk dəfə şəhərdə telefona-zada ehtiyac olmadan görüşsək də...
Jurnalda yenicə işə düzəlmişdim. Nəşriyyatda üç ilə yaxın külüng vurandan sonra təzə gələn direktor xoruzumu qoltuğuma vermişdi, jurnalın baş redaktoru isə işə götürmüşdü.
Jurnalın maliyyə vəziyyəti ağır olduğundan otağımızın ikisini biznesmenlər kirayələmişdi, daha doğrusu, bisnesmenlər yox, turizm şirkəti. İlk dəfə Laləni həmin şirkətdə gördüm.
Bacısı da yanında idi. Məni görən kimi cumdu üstümə: "Sən filankəsin oğlu filankəs deyilsən?" - soruşdu.
Dedim ki, elədi. Dedi ki, mən də sizin yerliyəm, Laləyəm, bu da böyük bacım Jalədi, bacım Dubaya getmək istəyir, alverə - bunları içəridə, mənim otağımda üyüdüb tökürdü – səncə burdakılar fırıldaqçı-zad deyil? Bir ətək pulumuzu alıblar ki, arxayın olun, bir həftəyə xariçi pasport hazır olacaq, ondan üç gün sonrasa, Jalə Dubaya uçaçaq.
Lalə haqqında çox şeylər eşitmişdim. Onun Əfqanla "Əsli-Kərəm" əhvalatından da xəbərim vardı.
Bir ara nişanlandılar da. Amma Jaləni elə kənddə də az görmüşdüm. Hərdən mənə elə gəlir ki, özümü aldadıram, qabaqlar heç vədə görməmişəm onu, birinci görüşümüz doğrudan-doğruya mənim iş yerimdə olub.
Çünki Jalə rus məktəbində oxumuşdu, sonra Rusiyanın hansı şəhərindəsə ali məktəbi bitirib qayıtmışdı, əvvəllər oxuduğu orta məktəbdə işə başlamışdı. Əlqərəz, jurnaldakı görüşümüz tanışlıqla, hal-əhvalla, yüngülvari dərdləşməklə başladı və telefon nömrələrimizin mübadiləsilə bitdi.
Yox, bitmədi, onlar aşağı düşəndən sonra eyvana çıxıb gözdən itənəcən arxalarınca baxdım.
Lalə qırmızı, qısaqol don geyinmişdi, Günəşin qızıl tellərilə paltarının rəngi həmahəngdi.
Baxana: "Gəl məni gör, dərdimdən öl," - deyirdi. Laləgili baxışlarımla ötürüb iş otağıma girdim və Laləni son dəfə nə vaxt gördüyümü gözümün qabağına gətirməyə çalışdım.
Heç nə alınmadı. Yadıma düşən burası oldu ki, yeri düşəndə anam deyərdi: "Filankəsin qızı Lalə yaman qəşəngdi, - hökmən də əlavə eləyərdi. - Allah saxlasın". Anam bu sözləri çoxdan, Lalə qız olanda demişdi, indisə o, qadın idi. Amma məncə, anam Laləni indi də görsəydi, həmin kəlmələri təkrarlayardı.
Beləliklə, telefon zəngləri başladı.
Uzun-uzadı telefon danışıqları. Gecə saat on ikidən səhər beşə, hətta altıyacan. Elə birinci zəngindən anladım ki, Lalə tək yaşayır.
Özüm qəsdən axşam on birdə zəng vurmuşdum, sonrakı zənglərdə o, uzun-uzadı Əfqandan danışdı, onun vəfasızlığından gileyləndi.
Əfqanın üç ay qabaq evlənməyini də mənə Lalə xəbər verdi. Telefon söhbətlərindən dolayısı ilə məlum oldu ki, Lalənin ərindən ayrılmağına səbəbkar Əfqan olub. Yəni əri Laləni Əfqanla görüb və çıxıb gedib.
Adi ailə hadisələri. Lalə bir qızı ilə qalıb. Evlənməmişdən Əfqan tez-tez ona baş çəkirmiş. Üç aydı Əfqan evlənib, Laləni atıb.
Əlbəttə, bunların heç birini Lalə demədi mənə. Amma danışıqlarını süzgəcdən keçirib saf-çürük eləyəndə, əslində nələr baş verdiyini anlamaqdan ötrü dərin ağıl tələb olunmurdu.
Laləsə deyirdi ki, o vaxt mən onu atmışdım, nişanlanmışdım, Əfqan bizə gəlib anamın, baçılarımın yanında diz çökmüşdü, qabağımda zar-zar ağlamışdı, demişdi ki, qaytar nişan üzüyünü, gəl götürüb aparım səni evimizə. Mən: "Yox," - dedim.
Anam da istəmirdi Əfqana getməyimi. Əfqan şəhərdə işləsə də, ev-eşiyi yox idi, yataqxanada yaşayırdı.
Nişanlımınsa, şəhərdə evi, yaxşı işi vardı. Əfqanın Laləgildə diz çöküb zar-zar ağlamağını mən də bilirdim, tək mən yox, kənddə hamı bilirdi. Belə teatral hadisəni gizli saxlamaq kəndimizin imkanından kənardı.
Ancaq Lalə telefonda olub keçənləri yadıma salandan sonra siyasi səhvə yol verib: "İndi əvəz-əvəz oldu," - dedi. "Əvəz-əvəz" - kəlməsi baş verdiyindən çox şeylər deyirdi.
Bilmirəm, neçənci zəng idi Lalə Əfqanın şəklini cıranda, neçənci zəng idi qəfil mənə: "Hamiləyəm," -deyəndə. Bu yerdə mən diplomatik üsula əl atdım.
Bir anlığa susdum və nəhayət: "Xahiş eləyirəm, daha mənə zəng vurma," - rəsmiyyətlə deyib dəstəyi yerinə qoydum.
Həmin gecə telefon dəfələrlə zəng çaldı, dəstəyi götürüb o saat da yerinə qoyurdum.
Ertəsi telefonun dəstəyini qulağıma aparan kimi: "Ay dəli, - dedi. - Mən il yarımdı ərimdən ayrılmışam, necə hamilə ola bilərəm?".
Quruca çavab verdim: "Yəqin Əfqan günahkardı". Qəhqəhə çəkdi, istədiyi alınmışdı, mən sınaqdan yaxşı çıxmışdım. "Dəlisən, gör ağlına nələr gəlir, məni nə hesab eləyirsən?.." – dedi gülə-gülə.
Nəhayət, biz görüşdük...
Xəstəliyimin birinci günü tamam sakit keçdi. Televizora baxdım, kitab oxudum. Evdən çıxmamaq üçün çörəyi çox almışdım. Bəd ayaqda selofan torbaya büküb soyuducuya qoyaçaqdım ki, kiflənməsin.
İkinci gün Emma zəng elədi. İstəyirdi gəlsin bizə. Dedim gəlib eləmə, başım qarışıqdı. İstəmirdim məni bu kökdə görsün.
Axır vaxtlar Emma çox çəkmişdi əziyyətimi, ayağımı sarımışdı, kirli pal-paltarlarımı yuyub ütüləmişdi, qollarını çırmalayıb mənzilimdə əməlli-başlı yır-yığış eləmişdi, nədənsə, son vaxtlar ona əvvəlki gözlə baxa bilmirdim.
Elə bil onunla necə tanış olduğumu unutmuşdum.
Geçə saat on ikinin yarısı idi. Saatı ona görə belə dəqiq yadımda saxlamışam ki, divar saatının "quqqultusu" ilə qapının zəngini eyni anda eşitdim.
Gələn keçmiş tələbə yoldaşımdı. Yanında da Emma. Qaşqabağımı salladım. Zəhləm gedir qəfil qonaqdan. Ələlxüsus, əliboş gələndə.
Demə, tələbə yoldaşım əliboş deyilmiş, burasını mətbəxdə məni yaxalayanda anladım.
Yox, anladım demək də düzgün deyil, 2x2 kimi aydındı bu. Sadəcə, keçmiş tələbə yoldaşım hövsələsizlik elədi, çay qoymaq üçün mətbəxə keçəndə gəlib kəsdirdi çənəmin altını.
Çənəmin altı kəlmələri lap yerinə düşür. Onun boş kəlləsi çiynimə güclə çatırdı. Elə boy-buxunlu olmasam da, onun yanında Herakla bənzəyirdim. "Bura bax, sən yarım saatlığa çıx get," - dedi.
Özümü keyliyə vurdum. "Niyə?" "Elə ona görə... - gülümsündü bic-bic. “Sonra qızı qoyacam burda, qoy gecə səninlə qalsın".
Cin atına minib: "Cəhənnəm ol burdan! - bağırdım. - Mənim evim qəhbəxana-zaddı?"
Keçmiş tələbə yoldaşımı darta-darta qapının ağzına gətirdim, qapını açıb bayıra itələdim, istədim yumşaq yerinə də bir təpik ilişdirəm, dalını qaçırtdı, az qaldım özüm yıxılam.
Qapını örtdüm, gözlədim ki, qapının zəngini çalaçaq. Amma səs-səmir gəlmədi. Bir az gözləyib gözlükdən baxdım.
Bayırda heç kəs yox idi. Otağa girəndə gördüm qız ortada dayanıb. Bilmir otursun, ya getsin.
Axşamüstü Asim zəng vurdu. Ona düz-əməlli qulaq asmadım.
Kartof qızardırdım. Tez-tez dəstəyi kənara qoyub mətbəxə keçirdim, qayıdanda görürdüm elə danışmağındadı, bir-iki kəlmə deyib yenə əkilirdim.
Axırda Asimlə bağlı səmimi hisslər qalib gəldi; telefonun şunurunu uzadıb mətbəxə apardım, danışa-danışa kartofu qazartdım, çay dəmlədim, yüngülvari şam elədim. Əlbəttə ki, sözarası mən də nəsə mızıldayırdım.
Asimlə harda tanış olduğum yadımdan çıxıb, amma yəqin o vaxtlar idi, mitinq çağları, iyirmi yanvar hadisələrindən də qabaq. Sonralar deyirdi ki, yanvarın iyirmisində onu da tutubmuşlar.
Bir neçə ay doğrudan-doğruya heç yerdə görməmişdim onu. Məndən on yaş böyük idi.
Cəbhəçi idi, bəy idi. Bəylər hakimiyyətə gələndən dörd-beş ay sonra bəyliyin daşını atdı, çünki bəylər ona vəzifə vermədilər.
Vəzifəyə gələn bəylərin çoxundan bacarıqlı idi, meydanlarda can çürütmüşdü, sovet əsgərlərinin dəyənəyini yeməkdən başı balqabağa dönmüşdü. İndikilərin çoxu "Vanka-vstanka" kimi bir şeydi, keçmiş kommunistlərdi, bəylər hakimiyyətə gələn kimi yüz səksən dərəcə dönüb demokrat olmuşdular.
Asim pis adam deyildi, millət dərdi çəkdiyindən, əqidə dalınca getdiyindən evlənməmişdi də.
Yer üzündə hər şey gəldi-gedər olduğu kimi, hadisələr də dəyişirdi, zaman çox iti axırdı, çox keçmədi ki, bəylər hakimiyyətdən uzaqlaşdılar.
Yenə Asimə heç nə çatmadı. Bir ara "siyasətdən" uzaqlaşıb alverə qurşandı. Dolanışığı düzəldikcə az-az gəlirdi bizə.
Ancaq gələndə əlidolu gəlirdi. Araq gətirirdi, yemək-içmək gətirirdi. Bir dəfə bir litr zoğal mürəbbəsi də gətirmişdi. Lakin "siyasət" yenə onu cəlb elədiyindən alış-verişin daşını atdı.
Yenə evimizə tez-tez, amma əliboş gəlməyə başladı. Ürəyimdə yeddi arxa dönəninə söysəm də, üzə dura bilmirdim, əvvəlki araq, yemək-içmək, zoğal mürəbbəsi, sairələr yadıma düşürdü.
Asimə özümə sərfəli məsləhətlər verirdim: "Bəlkə siyasətə tüpürüb, yenə biznesə girişəsən, hə?” “Yox,” - deyirdi.
Bu dəfə kimlərsə hakimyyətə gələcəkdi, mən Mətbuat və İnformasiya naziri olacaqdım.
Belə-belə sözlərinə görə xətrinə dəymirdim. Olmadı elə, oldu belə. Dünyanın işini nə bilmək olar? Mıxı mismar eləyən Allah deyil?
Dörd-beş ilin içində elə hadisələrin şahidi olmuşdum ki, daha heç nəyə təəccüblənmirdim.
Yarızarafat, yarıgerçək etiraz da elədim: "Yox, mən Mədəniyyət naziri olmaq istəyirəm".
Ciddiləşib mənim nazir olmağımla razılaşdığı dəm anladım ki, bu adamla hərdənbir görüşmək lazımdı, arabir zəngləşmək, sorağını almaq gərəkdi.
Çünki birotaqlı, köhnə mənzilimdə məni Mətbuat və İnformasiya naziri "təyin eləyəndə", sonra "fərmanını" dəyişdirib Mədəniyyət naziri olmağıma razılıq verəndə cibində siçan oynayırdı.
Günlərin birində ilişəcəkdim az qala. Asim gəlib dedi ki, haqq-ədalət filan partiyadadı, bu günlərdə hakimyyətə gələçək. Qabağıma da bir vərəq qoydu:
- Bir ərizə yaz partiyanın sədrinə. İşlərimiz düzəlir, qardaşın olur partiyanın rayon şöbəsinin şefi.
Nə şiş yansın, nə kabab siyasətini yeritmək qəlizləşirdi. Bıçaq sümüyə dirənmişdi. Düzdü, adicə və sadəcə: "Get qarnını qaşı," - demək olardı Asimə, ancaq bu mənlik deyildi.
Soyub-soyub quyruğunda murdarlamaq ağılsızlıqdı. Həm də bircə cırıq ərizə yazıb hansısa partiyanın üzvü olmağımla dünya dəyişməyəcəkdi.
Ekstremal şəraitdə də dahiyanə çıxış yolu tapdım. Təbiidi burası, kim necədisə, eləcə də çıxış yolu tapmalıdı.
Ərizəni yazmağına yazdım, ancaq ərizədə atamın adını düzgün yazmadım, imza-zad da qoymadım, ünvanımı da göstərmədim. Asim bunun fərqinə varmadı, sevincək cibindən pul çıxarıb tökdü masanın üstünə ki, götür xərclə. Bundan sonra pul-paradan korluq çəkməyəcəksən.
Partiyamız sənə xüsusi qayğı göstərəcək.
…Zəng vuran Lalə idi. Dedi ki, gəl bizə, qorxuram. Mən: "Gəlirəm", - deyib dəstəyi qoydum. Divar saatı birin yarısını göstərirdi.
Tələsik qapını bağlayıb evdən çıxdım. Şükür ki, fövqəladə vəziyyəti götürmüşdülər. Son vaxtlar tez-tez fövqəladə vəziyyət elan eləyirdilər şəhərdə.
Gecə on ikidən səhər beşəcən komendant saatı da olurdu. Qəfil işin oldu qalırdın əlacsız. Fövqəladə vəziyyəti iki aylıq elan eləsələr də, sonra uzatdıqca uzanırdı. Ta hansısa bir seçki, yaxud referendum ərəfəsinəcən.
Küçədə taksi saxladıb oturdum.
O dəfə telefonda mənə dedi ki, nənəmi görmüşəm yuxuda, görmüşəm ki, nənəm evində tək-tənha oturub, otaq da başdan-başa gül-çiçək içindədi.
Yaxşı yadımdadı, uzanmışdım çarpayıma, telefonu da qoymuşdum yanıma, kətilin üstünə.
Onun nənəsini yadına salmağı xoşuma gəlmədi, bir bəhanə ilə dəstəyi qoyub ədyalı başıma çəkmək istəsəm də, dilim dinc durmadı: "Harda idi nənənin evi?" – xəbər aldım. "Sovetskidə, - dedi. - İndi o evi söküblər".
Dilxor oldum. Guya, bunun mənə dəxli vardı. O, dərinə getdi. "Bura bax, yuxuda nənəm mənə dedi ki, iyunun iyirmi dordündə ərə gedəcəm".
Zarafata saldım: "Demədi kimə gedəcəksən?" Gözləyirdim ki, eyni ruhda cavab verəcək: “Sənə”. Yüngülcə köks ötürdü: "Yox".
Yerimin içində dikəlib masanın üstündən qələmi götürdüm və divara iri hərflərdə "İYİRMİ DÖRD İYUN" yazdım.
Yazdıqlarımı əhatəyə aldım. İyirmi dörd iyun sözlərini divara, çarpayımın yanına yazdığım axşam iyirmi dörd iyuna üç gün qalmışdı.
İyunun iyirmi beşindəsə yazdıqlarımı qırmızı divar kağızının üstündən sildim, daha doğrusu, yazdıqlarımı elə qaraladım ki, indi ordan heç nə oxumaq mümkün deyil. Əslində iyirmi dörd iyunun mənə elə bir isti-soyuğu yox idi.
Həmin gün adi günlərdən fərqlənmirdi. Özüm də ehtiyatlı tərpənirdim. Hərçənd, o yuxunu mən yox, Lalə görmüşdü, amma ehtiyat igidin yaraşığıdı, - deyiblər. Səksəkə içində divardakı iyirmi dörd iyun sözlərinə baxırdım.
Fikrim qapıda, gözüm telefonda idi. Bir müddət pəncərədən bayıra zillədim gözümü.
Hava qaralırdı. Qonşu binada yaşayan musiqi müəlliməsi yenə yarıçılpaq güzgünün qabağında dayanıb saçlarını darayırdı. Zalımın qızı pərdə-zad da çəkməmişdi pəncərəsinə.
Onu gördüm qəfil ağlıma bir fikir gəldi; özüm zəng vurdum Laləyə. Dəstəyi götürən olmadı. Deyəsən, rəhmətlik nənəsi Lalə ilə zarafat eləmişdi.
Ürəyimə damdı ki, nə isə baş verib, gecikmişəm, mənə dəxli olmasa da baş verənləri bilmək maraqlı idi.
Mətbəxə keçib çay dəmlədim. İşdən qayıdandan dilimə heç nə dəyməsə də, iştahım yox idi. Nəhayət, telefonun zəngi çalındı. Dəstəyi götürəndə saata baxdım. On ikiyə on dəqiqə işləyirdi.
… - Bura bax, qorxmursan gecə növbəsində olanda? - Taksi sürücüsünü cinləndirmək istədim. - Zəmanə pisdi, maşını əlindən alıb özünü də xosunvay eləyərlər.
- Cəhənnəmə ki! Belə yaşamaqdan ölüm yaxşıdı. - Əli sükanda çəpəki üzümə baxıb çavab verdi. Köntöy danışmağımdan çaşsa da, fağır adam olduğumu, şitlik elədiyimi anladı. Bicliyindən başında tük qalmamışdı, qırışmış üzü üzlər görmüşdü.
- Həm də özünü cırıb-dağıtmaqla deyil, alnımıza yazılan başımıza gələcək… Saat neçədi?
- Birə qalıb, - dedim və baxdım ki, öz qolunda da saat var. Daha söhbət eləməyə həvəsim qalmadı.
Yol boyu danışmadıq. Maşını Lalənin evindən aralıda saxlatdım. Gecə olsa da yay idi, qonum-qonşu görüb eləyərdi.
Ehtiyat tədbiri Lalənin başını aşağı eləməməkdən ötrü idi. Bloka girib ikinci mərtəbəyə qalxdım və qapını itələdim.
Lalə mən evdən bura gələ biləcəyim müddəti hesablayıb qapını açıq qoyurdu ki, zəngi basıb camaatı duyuq salmayım.
İçəri qaranlıq idi. O, mətbəxdə siqaret çəkirdi. Ay işığında iri əşyaları seçmək mümkün olsa da, Lalənin üzünü görmürdüm.
Pıçıldadı ki, qapını qıfılladın? Mən də eyni ahənglə: "Hə", - deyib onunla üzbəsurət masa arxasındakı kətildə əyləşdim.
"Uşaq hanı?" - soruşdum, amma bilirdim ki, balaca bu vaxta oyaq qalmaz. Yəqin buna görə çavab vermədi. "Nolub? Niyə kefin yoxdu? Yenə iyirmi dörd iyun baş verib?" "Sən elədiklərini başıma vurursan? Yaxşı ki, pul-zad xərcləməmisən".
İynəli cavab gözləmirdim. Azca susdum ki, səsimi qaldırmayım. Sonra: "Sən də pulsuzluğumu başıma vurursan?" – dedim. Dinməyib siqaretini sümürdü və nəhayət, sülh müqaviləsi təkif elədi:
- Çay içirsən?
Müqaviləni imzalamadım:
- Yox.
Düz deyirdi, iyunun iyirmi dördündə Lalənin qızı yıxılıb qolunu əzəndə Lalə də gecə on ikiyə on dəqiqə işləmiş xəstəxanadan mənə zəng eləyəndə pulum yox idi. Həkimin cibinə Lalə verən pulu basdım, "sestraya" da pulu o, özü verdi, evə qayıtdığımız taksiyə də.
Həmin gecə səhərəcən oyaq qaldım, Lalə də yatmadı. Laləgilə gəlib pal-paltar, dəsmal, termos götürüb xəstəxanaya qayıtdıq.
Elə bilirdik xəstəxanada çox qalaçağıq. O gecə Lalə qızının qolunu sarıyıb: "Ciddi bir şey yoxdu" - sözlərini eşidənəçən ağladı.
Uşağın qolunu sarıyan kimi şələ-küləmizi verdilər qoltuğumuza. "Daha burda qalmağınız mənasızdı.
Onsuz da basırıqdı, yaralı döyüşçü əlindən tərpənmək olmur. İki gündən sonra gələrsiniz, sarğını dəyişərik". Xəstəxanadan çıxanda cibinə pul basdığım həkimə gileyləndim:
- Bütün gecəni niyə bizi avara eləyib burda saxladın?
- Qorxurdum, - dedi balacaboy həkim. - Ola bilsin içəridə uşaqın harasısa əziləydi, qanaxma-zad verə bilərdi.
Əclaf yalan deyirdi. Əgər gecə anlatsaydı ki, sadəcə, uşağın çiyni çartlayıb, pulu az verəcəkdim.
Taksiyə minib evə qayıdanda Lalə qəfil dedi:
- Dünən ayın iyirmi dördü idi.
Mən dinmədim.
Sürücü Lalənin sözlərini başa düşdüyü tərzdə yozdu:
-Havalar da yaman qızıb.
Lalə sürücünün "sinoptikliyini" vecinə almayıb:
- Dünən mənim toyum idi, - dedi.
Sürücü duruxub güzgüdən Laləyə baxdı, uşaq qolu sarıqlı Lalənin qucağında murgüləyirdi, üzündə narın tər vardı. Sonra mənə baxdı və nəhayət, yola baxıb lapdan əyləci basdı. Az qala maşını soxacaqdı "Kamaz"ın altına. Lalə arxada özünü güclə saxladı. Möhkəm oturmasaydım, başım şüşəyə dəyəçəkdi.
- Əşi, yola bax, sən Allah, - dedim. - Bu saat cəhənnəmə getməli vaxt deyil, yəqin ora burdan da istidi.
Sürücü də qorxmuşdu. Siqaret yandırıb tez-tez qullab vura-vura:
- Şükür, - dedi. - Yaxşı qurtardıq.
...- Çayın var dedin?
- Hə, - deyib qalxdı, özünə də, mənə də çay süzüb əyləşdi.
- Yandır da işığı.
Yerindəncə əl atıb düyməni basdı, üz-gözündən gördüm ki ağlayıb.
Dilim dinc durmadı:
- Nənəni görmüsən yuxuda?
- Bacım zəng vurmuşdu... Elçini öldürüblər.
-Nə danışırsan?! - Nədənsə, Elçinin ölümünü eşitdiyimi Laləyə demədim.
- Hə, on yeddi güllə vurublar başına.
Mən evdən bura gəlincə yeddi on yeddiyə dönmüşdü. Lalə ağlamağa başladı.
- Sən nöşün ağlayırsan? – dedim. - Səni öldürsəydilər Elçinin vecinə olmazdı.
Lalə əli ilə yanaqlarını silib:
-Gör nə daş ürəklisən, - dedi.
Müsəlmana yaxşılıq yoxdu, vallah!..
Xəstəliyimin üçüncü günü də sakitliklə başa çatmaqda idi. Bu gün zəng-zad eləyən olmadı. Axşam televizora, xəbərlərə baxırdım.
Qəfilcə daş ürəyim gurultuyla düşdü ayağıma, az qala barmaqlarım sınacaqdı. Asim rayon şöbəsinin şefi olan partiyanın fəaliyyətini dövlət rəsmi qadağan eləmişdi. "Dövlət mənafeyinə zidd mövqeyinə görə".
Elə beləcə də elan elədilər televizorda.
Dəvə oynayanda qar yağar, - burda deyiblər. Bu gün-sabah Asimin şalvarını çıxaracaqlar yəqin.
Ona nə var, öyrəncəlidi, mən ilişsəm, arada qalacam. Bircə yolum var, bəd ayaqda deməliyəm ki, mən o cındır partiyanın üzvü-zadı deyiləm, heç bir siyasi partiyaya qoşulmuram, sakitcə yazı-pozularımla məşğulam.
Belə düşünə-düşünə yuxuya getdim. Ertəsi gec, həm də gümrah oyandım.
Ağciyərliyimə görə özümü danladım da. Qoy kimlər camaatı dilənçi kökünə salıb, kimlər torpağı pay-püş eləyə-eləyə vəzifəyə gəlib, onlar qorxsun.
Yaralarım sağalırdı, birisigün şəhərə çıxmaq mümkündü. Amma gərək yaxşıca çimib ətirlənəydim.
Yoxsa, dava-dərman qoxusu çətin canımdan gedəydi.
Dərmanın qoxusu getsəydi də, Elçinin ölüm xəbərini əvvəlcə Həbibdən, sonra da Lalədən eşitdiyim günün beynimdən ölənəcən silinməyəcəyi şəksizdi.
…- Deyirlər, anası yerə yapışıb.
- Kimin anası?
- Elçinin.
- Kim deyirdi?
- Demədim bacım zəng vurmuşdu.
- Yerə-zada yapışmaz. Ölənlə heç kəs ölməyib. Elə anasının ucbatından Elçin Rusiyətə getdi. - Siqaret yandırdım. Lalə dedi ki, birini də mənə ver, mənimki qurtardı. Siqaret qutusunu masanın üstünə qoydum.
- Yazıq Elçin, - dedi yanıqlı-yanıqlı.
- Məni çağırmısan ki, sənə qoşulub ağlayım?
Sözlərimə məhəl qoymadı:
- Yaxşılar ölür, pislər qalır, - siqareti külqabına basıb pəncərədən həyətə baxa-baxa dedi.
- Pislər, yəni kim? - soruşdum və gözlədim ki, deyəcək: "Sən".
- Əfqan! - deyib gözlərini üzümə dikdi. - Mən istəyirəm Əfqanı müharibəyə aparsınlar. Əfqan ölsün, onun adamaoxşamaz arvadı dul qalsın. Necə ki, mən çəkirəm, onun arvadı da çəksin...
Ayrı vaxt heç olmasa yalandan çığır-bağır salardım, guya yanımda Əfqanı xatırladığına görə özümdən çıxmışam. İndisə səbəbini anlamadığım sərbəstlik bütün varlığımı bürümüşdü, heç bir siyasi, diplomatik qayda-qanuna əməl eləmirdim.
- Nə olub sənə, Allaha şükür, pis şey çəkib eləmirsən ki? - Siqaret qutusuna işarə elədim. – “Malboro” çəkirsən.
Yenə sözlərimi vecinə almayıb ürəyini boşaltdı:
- Qoy Əfqanın da arvadı bədbəxt olsun, - axırıncı kəlmələri pıçıltıyla dedi. - Mənim kimi…
- Daşürəkli mənəm, ya sən?
- Boş adamsan sən. Çoxlu kitab oxumusan. Amma həyatı başa düşməmisən. Əslində oxuyub-yazmağın məsələyə dəxli yoxdu. Ola bilər ki, bir maşın kitab oxuyub həyatı başa düşməyəsən. Tənhalıqda oturub bircə siqaret çəkdiyin müddətdə qəfil anlayasan hər şeyi.
- Nəyi anlayasan?
- Ən azı onu ki, bu dünya sənə oxşayır.
- Mənə?! - deyəsən, məni ələ salırdı.
- Hə, - qımışdı birdən-birə, bayaqdan əl vurmadığı stəkanı götürüb çaydan bir qurtum aldı. - Dünya da sənin kimi boşdu, heç nəyin mənası yoxdu.
Dediyi sözlərdən çox qəfilcə kefinin durulmağına, qımışmağına heyrətləndim. Bir az da filosofluq eləyib şuxlaşsaydı, ovqatımın korlanacağına şəkk-şübhə yox idi.
Yaxşı ki, onu susdurmağın yolunu bilirdim. Yaxına gəlib yanındakı kətildə əyləşdim.
- Bəsdi daha, - pıçıldadım. - Dinmə, - əl atıb işığı söndürdüm. – Cəhənnəm olsun dünya da. Elə hər şey də...
Ayaqlarını sığalladım. Daha Əfqandan, Elçinin ölümündən bircə kəlmə də danışmadı.
Mətbəxdə başladığımız işləri yataq otağında sona yetirdik. Sakitçə yanaşı uzanmışdıq.
- Bax, budur həyatın mənası, - dedim.
Gülümsündü.
- Dəlinin biri dəli.
- Çox yaxşı uşaqdı, - Lalənin qızına işarə elədim. - Yatır, dünya dağılsın xəbəri olmur.
Lalə dikəlib, balaca mebelli çarpayıda uyuyan körpəsini ehmalca öpüb, yenidən uzandı. - İstəmirəm qızım instituta girsin, nə bilim, musiqi ilə məşğul olsun, xarici dil öyrənsin. Bircə bəxti olsun bəsdi. - Əcəb az şey istəyir. - İraq-iraq, taleyi mənimkinə oxşamasın.
İraq-irağı eşidəndə saçlarını sığallayıb:
- Kişi ol, - dedim, - get siqaret gətir.
- Çay istəmirsən?
-Yox.
Yerindən duranda Ay işığı pərdələrin arasından ağappaq döşünün üstünə düşüb fosfor vurulmuş təki işıldatdı. Döşünün birinə kölgə düşdüyündən yaxşı sezilmədi.
Otaqdan çıxanda da arxadan ona baxdım. Gözüm öyrəşdiyindənmi, ya nədənsə, daha Ay işığına-zada ehtiyac yox idi.
Lalənin dərisi işıldayırdı, uzaqdan-uzağa bədəninin yumşaqlığı duyulurdu. Gözlərinin rəngini sezmədim. Hər dəfə onun gözlərinə baxanda yadıma düşürdü ki, öləcəm haçansa.
Siqaret damağında otağa qayıdıb yerinə uzandı, büllur külqabını da sərhəd məntəqəsi kimi ikimizin arasına qoydu.
- Mənə siqaret gətirmədin?
Ağzındakı siqareti mənə verdi:
- Al çək, mən istəmirəm, - dedi. - Çayı da qoydum qızmağa.
- Kimdi gedib çay içən…
- Gətirəcəm də bura. Sənin yuxun gəlir?
-Yox.
- Mənimki də gəlmir.
- Padşah olasan yuxun gəlməyən gecələrdə huriləri çağırasan, nağıl danışa.
- Huri nədi?
- Huri, yəni gözəl…
- Mən gözəl deyiləm? - acıqla dümsüklədi məni, az qala külqabını aşıracaqdı.
Ehtiyatlı tərpənib siqareti yarımçıq külqabına basdım, külqabını götürüb döşəməyə, çarpayının altına qoydum və Lalənin bədənini sığalladım.
- Gözəlsən e, - dedim, - amma nağıl bilmirsən.
O, mənə qısılıb:
- Bilirəm. İstəyirsən danışım. Bu nağıl mənim nənəmin babasının başına gəlib, - dedi.
- Onda bu nağıl olmadı.
- Yox nağıldı, qulaq as də. Nənəmin babası pəhləvan cüssəli, qoçaq kişi olub, qorxubilməz adammış. Yaxşı ev-eşiyi, qoyun-quzusu, heyvan-qarası varmış. Bir dənə də adı dillərə düşən kəhər atı varmış ki, çoxları o ata görə var-yoxundan keçərmiş. Ulu babam atı çox istəyərmiş. Bir gün ulu babam fikir verir ki, nədənsə, at geriləyir. Yeməkdən qalmasa da get-gedə sınıxır. Hər səhər tərin-suyun içində olur. Kişi barmağını dişləyir. "Ay dadi-bidad, mən sübhəcən atı çapıb eləyirəmmi ki, at bu kökə düşsün”. Hər şeyi yoxlamaq qərarına gəlir. Gün batabatdan tövlənin yanındakı samanlıqda gizlənib, güdməyə başlayır.
Yadıma düşdü, Azərbaycan nağılıdı: "Gül səmavərə neylədi, səmavər gülə neylədi".
Üstünü vurmadım.
- Gecəyarısı kişi görür qapı açıldı, kimsə, yaxud nə isə tövləyə girdi, atı açdı, minib getdi. Kişinin ağzı açıla qalır. Çünki gözünə heç nə görünmürdü. Arabir anlaşılmaz qarışıq səslər eşidirdi, vəssalam. Sübhə yaxınsa at ağız-burnundan köpük daşa-daşa geri qayıdır, gözəgörünməz atı tövləyə salıb axurun yanına bağlayır, sonra yenə həm tövlə qapısı, həm də bayır qapı öz-özünə açılır-örtülür. - Qəfil söhbəti dəyişdi.
- Gözlə, gedim çay gətirim, - tez-tələsik mətbəxə getdi.
Məncə, o nağılda belə şey yoxdu. Kişi görür ki, arvadı atı minib oynaşının yanına gedir. Burda hələ bilinmir atı minən kimdi. Hər halda kişinin arvadı deyil.
Deyəsən, həvəsə düşüb nağılı axıracan danışmaq istəyirdi. Mətbəxdən qayıtdı, sinidəki çay dəstgahını dolabçanın üstünə qoyub yanıma uzandı.
- Harda qaldım? - soruşdu.
- Kimsə atı minib aparır, səhərə yaxın gətirir. Kişisə heç kəsi görmür.
- Hə, amma kişi ağıllı adam imiş. Səhəri atın belinə qır sürtür, gün batan kimi dünənki yerində gizlənib yenə başlayır gözləməyə. Bir də görür elə dünənki vaxtda həyət qapısı öz-özünə açılıb-örtüldü. Tövlənin də qapısı həmçinin. Kimsə, yenə gözə görünmədən atı açıb belinə oturdu. Elə bu dəm əcaib-qəraib səslər artdı. Kişi tez yabanı qapıb qıra yapışanı tutanda əlinə can, bədən dəyir, ancaq gözlərinə heç nə görünmür. Kişi yabanı qaldırıb tutduğu bədənə soxmaq istəyəndə atın belində həqiqətən əcaib, nəhəng məxluq peyda olur. Əcaibliyi öz yerində, nəhəng olsa da, boy-buxunda kişi ondan geri qalmırdı.
- Öldürmə məni, - atın belindəki məxluq yalvarmağa başlayır.
Kişi əl saxlayıb soruşur:
-Sən kimsən?
Atın belindəki cavab verir:
-Qulyabanıyam. Məni öldürmə, and olsun şeytanın quyruğuna, nə istəsən eləyərəm.
Kişi qulyabanıya:
- Mən ölənəcən qulum olacaqsan, - deyir.
Qulyabanı deyir:
- Axı sən Allah adamısan, heç olmasa, haçansa azad olmağıma imkan ver.
Kişi razılaşıb:
-Yaxşı, - qulyabanının yaxasına bir sancaq vurur. – Bu sancağı nəslimdən-evimdən bir nəfər sənin yaxandan açanacan mənə qul olaçaqsan.
O gündən ulu babam qulyabanını evində qul kimi işlədir. Oduna göndərir, suya göndərir. Qışa kənddə hamıdan qabaq hazırlıq görür. Evinə taya-taya saman, şələ-şələ ot yığdırır. Beləcə, ilyarım-iki il keçir. Nəhayət, bir gün ulu babam evdə olmayanda qulyabanı onun nəvəsinin gözünə görünüb deyir:
- Sən nə qəşəng balasan…
- Get, yoxsa babama deyərəm səni öldürər.
Qulyabanı hiyləyə əl atır:
- Qorxma, gör boynumda nə gözəl sancaq var. İstəyirsən onu sənə verim?
Uşaq sevincək:
- Ver, - deyir.
Qulyabanı uşağın önündə diz çöküb:
- Gəl özün aç, mən əlimi sancağa vursam, şeytan məni daşa döndərər.
Uşaq yaxına gəlib sançağı qulyabanının yaxasından açır, o dəm qulyabanı qeyb olur.
Kişi sancağı uşağın əlində görüb hər şeyi anlayır. Qulyabanısa kişidən hayıf çıxmağa başlayır. Gətirdiyi ot tayalarını yandırır, odun-ocağı dağıdır, gözə də görünmür.
Kişi neçə gecə yatmayıb keşik çəksə də, qulyabanı ələ keçmir. Bir gün qulyabanı kişinin atını da öldürür. Kişi tamam özündən çıxır.
Hirs-hikkəsindən bilmir neyləsin. Axırda yabanı, bir də qulyabanının yaxasına vurduğu sancağı götürüb yola düzəlir.
Kənd-kənd gəzib qulyabanını axtarır. Lakin əldən düşüb kor-peşman qayıdır. O gündən hər şey qaydasına düşür.
Qulyabanı kişini rahat buraxır. Bir gün ulu babam bilmirəm oduna, ya ota gedibmiş, görür ki, kəndin qırağında arvadlı-kişili bir dəstə adam dövrələmə oturub, yeyib-içir, çalıb-oynayır.
Ətrafdan xəbərləri yoxdu, heç nəyə, heç kimə məhəl qoymurlar. Kişi yaxınlaşıb görür ki, ortada bir xanım oynayır, bir xanım oynayır, üzünə baxan gözəlliyindən az qalır bihuş olsun.
Oynayan gözəl kişiyə xeyli qaş-göz eləyəndən sonra əl atıb, yerdən bir qab halva götürüb ona uzadır. Kişi boşqabı alıb neyləyəcəyini bilmir. Bu vaxt arxada at kişnərtisi eşidilir.
Kişi bir anlığa arxaya boylanıb öz atını tanıyır. Bir də qadına baxmaq istəyəndə görür yanında ins-çins yoxdu, lələ köçüb yurdu qalıb.
Elə bil bu yerlərə binayi-qədimdən adam ayağı dəyməyibmiş. Kişi atına sarı dönmək istəyəndə görür at-zad nə gəzir, ətrafda qotur dayça da yoxdu.
Əlindəki boşqaba baxanda görür ki, boşqabdakı halva yox, at nəcisidi. Kişi mat-məəttəl evinə dönəndə quruyub qalır. Ev-eşiyi yoxa çıxmışdı, arvad-uşağı quru yurdda qalmışdı. Kişi özünü saxlaya bilməyib sançağı qulyabanın yaxasından açan nəvəsinə qarğıyır.
- Mən bu cəfəngiyatı neçə adamdan eşitmişəm. Ələlxüsus, atın belinə qır sürtmə
məsələsini.
- Bilirdim inanmayacaqsan.
- Burda inanmalı nə var axı? Çayı ver görüm, - stəkanı mənə uzatdı, mən belimi yastığa dirəyib dikəldim və stəkanı Lalədən aldım. - İndi deyəcəksən ki, qulyabanının yaxasından sancağı açan körpə nənəm idi. Ona görə mən bədbəxtəm, elə anam da bədbəxtdi, qızım da bədbəxt olacaq, - çayı birnəfəsə başıma çəkib boş stəkanı Laləyə verdim. O, stəkanı dolabçanın üstünə qoydu.
- Sən bunları hardan bilirsən?
- Göydən! Neçə ildı tanıyıram səni…
- Səncə danışdıqlarım uydurmadı?
- Sənin başın işləmirmiş ki…
- Yox, mən istəyirəm düzünü deyəsən, - dikəlib sifətimə baxdı. - Bu qulyabanı məsələsindən, nənəmin sancağı qulyabanının yaxasından açmağından ağlın nə kəsir?
- Mən biləni sənin nənən yerli-dibli olmayıb. Olsa da sən onun üzünü görməmisən.
Gülümsündü:
- Ağ eləmə də, rəhmətliyin qəbri var. Vladiqafqazda… Özüm görmüşəm.
- Qəbrini görə bilərsən, - dedim. - Özünü yox. O, sənə heç vaxt heç nə danışmayıb. Çünki sən onu görməmisən.
- Nə danışırsan? - yerindən durub işığı yandırdı. - Gozünü yum, baxma mənə, - dedi.
Mən onun sözlərinə görə yox, gözümə işıq düşdüyündən kirpiklərimi sıxdım:
- Uşaq oyanar, - dedim. - Söndür işığı.
- Oyanmaz, - dedi. - Öyrəncəlidi, - yerinə girib çılpaq bədənini örtdü. - İndi aç gözlərini, - açdım, bir şəkil verdi mənə. - Bu nənəmin salamat qalan yeganə şəklidi. Mənimlə çəkdirib. Rəhmətlik məni çox istəyirdi.
Şəklə baxıb:
- Bu ki, sənin anandı, - dedim.
- Yox, anamla nənəm çox oxşayırdılar, bir almaydılar elə bil, - əlimdəki şəklə maraqla nəzər salırdı, elə bil birinci dəfəydi görürdü.
Şəkli çevirib arxasına baxdım, qara avtoqələmlə "24.06.80" - bir az aşağıda: “Baku” - yazılmışdı:
- Yenə iyirmi dörd iyun, - pıçıldadım.
Adicə şəkildi, Lalənin anasına oxşayan nənəsi xoşsima qadındı, üzündən nur yağırdı, guya indicə məzəli əhvalat eşitmişdi, amma rəhmətlik babasından çəkinib ürəkdolusu gülə bilməmişdi. Gülüşü sir-sifətinə hopmuşdu. Gözlərisə kədərli idi.
Laləsə nənəsinin yanında elə oturmuşdu ki, guya indicə fotoobyektdən uçan xalça çıxıb onu ulduzların yanına aparacaq. Dodaqları azca aralanmışdı, gözləri bərəlmişdi, sanki nənə nəvəsini sakitləşdirməkdən ötrü əlini onun çiyninə qoymuşdu.
- Nənən nə vaxt ölüb?
- Yetmiş beşinci ildə. Mənim on yaşım olanda…
Şəklin arxasındakı yazıları göstərdim:
- Bu şəkil səksəndə çəkilib axı…
Lalə:
- Şəklin arxasındakılar səhv yazılıb, - dedi.
Mənə elə gəldi ki, qəflətən nələrsə Lalənin yadına düşdü, yadına düşənləri gizlətməkdən ötrü tez-tələsik şəkil söhbətini bitirməyə çalışdı.
… Sağaldığım gün evdən çıxmayıb yır-yığış elədim. Çimdim, paltarıma ütü çəkdim. İlk sağlam günüm sakit keçdi. Yox, lənət şeytana, Lalə zəng vurub dedi ki, "tı samıy podlıy çelovek v mire".
Mən cavab verdim: "Tı prava kak vseqda".
Ertəsi işə getdim, yaman sevinirdim. İşdəsə, maraqlıı heç nə yox idi. İşdən sonra da evə piyada, afişalara, vitrinlərə baxa-baxa qayıtdım. Noyabrın axırı olsa da kəsərli gün çıxmışdı. Evə gəlmək adıyla əllərimi plaşımın cibinə soxub bir xeyli veyilləndim, həyətmizə çatanda sahə polisimizlə rastlaşdım.
- Məllim, neyləmisən sən? - salam-kəlamsız soruşdu.
- Necə ki?
Polis papağını peysərinə "ilişdirib" alnını, gicgahını ovuşdurdu:
- Sizə getmişdim, evində heç kəs yox idi. Subaysan da sən, hə?
- Hə, - dedim.
- Özün də şərəşür adama oxşamırsan. Deyirlər, kitab-zad yazırsan.
Səbrim tükəndi:
- Nolub axı?
- Əşi heç nə, səni sabah səhər on tamamda rayon prokurorluğuna çağırırlar. İki yüz on ikinçi otaq…
- Niyə çağırırlar?
Çiyinlərini çəkdi:
- Mənə də demədilər. Ağlına bir şey gəlmir?
- Hardan, - arxayın-arxayın gülümsündüm. - Mən oğru-quldur deyiləm ki…
Polisin çöhrəsi nurlandı:
- Deyirəm də, - mən binaya sarı addımlamağa başladığımdan o da yanıma düşdü. – Ciddi bir şey ola bilməz.
- Əlbəttə, - dedim.
- İncimə, qardaş, hamı istəyir ki, bu çətin zamanda bir parça çörəyini sakit yesin.
Bax, bir həftə əvvəl tindəki barda dava düşüb, cıqanın birisi çıxarıb tapançanı, iki nəfəri o dünyalıq eləyib, özü də aradan çıxıb. Kimin sahəsində olub? Vəkilovun…
Elə bilirsən buna görə mənə: "çox sağ ol" - deyirlər.
Blokun qabağında dayandım, Vəkilov da ayaq saxladı.
- Deyirsən, elə bir şey ola bilməz? - dinc dura bilmirdi, indi də qırmızı yanaqlarını sığalladı, bığlarına tumar verdi.
- Arxayın ol, - nigaran olsam da, ona ürək-dirək verdim. - Başqa cür olsaydı, səhəri gözləməzdilər, elə indi qabaqlarına qatıb aparardılar.
Ayrılanda bir də xatırlatdı:
- Yadından çıxmasın, səhər saat onda, rayon prokurorluğu, iki yüz on ikinci otaq. Narahat olma, lazım gəlsə, ordan sənə kağız verəcəklər ki, işdə bir söz deyən olmasın. Özün də qayıdandan sonra mənə dəy, görüm nə məsələdi...
1993-95
http://ceferli.blogspot.com/2011/01/fraqmentlr.html
